Poszedł sobie i ani razu się nie obejrzał. Sen o krokodylu Pani Lisicyna wkroczyła na teren właściwego klasztoru, jeszcze nie w pełni przyszedłszy do siebie po niepokojącym spotkaniu – zarumieniona, wstydliwie mrugając powiekami. Jednak surowy, uroczysty widok klasztoru oraz obfitość zakonników i nowicjuszy w czarnych strojach pomogły pani Polinie odzyskać odpowiedni do sytuacji nastrój. Minęła główną świątynię, potem korpusy, w których mieściły się cele i pomieszczenia gospodarcze, i znalazła się w wewnętrznej części klasztoru, gdzie wśród klombów stały dwa szykowne domy – archimandrycki i archijerejski: w pierwszym kwaterował nowoararacki przeor, ojciec Witalis, drugi zaś był przeznaczony dla wyższej zwierzchności, jeśliby raczyła zaszczycić odwiedzinami świętości archipelagu. A trzeba powiedzieć, że zwierzchność bywała na Kanaanie często – i cerkiewna, i synodalna, i świecka. Sam tylko gubernialny archijerej, któremu niby to bliżej było tutaj niż tym z Moskwy czy Petersburga, przez długie lata nie zawitał na archipelag ani razu. Nie z lekceważenia, przeciwnie – z szacunku dla sprawności archimandryty. Przewielebny lubił powtarzać, że nadzór jest potrzebny nad niezaradnymi, zaradnych zaś pilnować nie ma po co, i zgodnie z tą swoją maksymą wolał spośród podległych mu monasterów i parafii odwiedzać tylko gorzej zarządzane. Służka ojca Witalisa zaprosił donatorkę do poczekalni, gdzie na ścianach rozwieszone były ikony, przemieszane z architektonicznymi planami rozmaitych budowli. Przed ikonami pątniczka skłoniła się, plany uważnie obejrzała, użaliła się nad mizernym geranium, które na parapecie jakoś kiepsko rosło, aż wreszcie wezwano ją do archimandryty. Ojciec Witalis powitał pątniczkę życzliwie, pobłogosławił z wysokości swego ogromnego wzrostu i nawet pochylił się ku wychodzącym spod chustki rudym włosom, jakby w symbolicznym pocałunku, ale widać było, że spraw ma mnóstwo i chciałby jak najszybciej pozbyć się przyjezdnej paniusi. – Składasz, córko, ofiarę na klasztor w ogóle czy na jakieś szczególne dzieło? – spytał, otwierając księgę rachunkową i szykując się do wpisania wdowiego grosza. – Zostawiam to do zupełnego uznania czcigodnego ojca – odpowiedziała Polina Andriejewna. – A czy wolno mi będzie przysiąść? Witalis westchnął, bo zrozumiał, że bez pobożnej rozmowy się nie obejdzie i w zamian za swoją ofiarę wdowa po nieboszczyku Lisicynie zabierze mu kwadrans, jeśli nie więcej. – Tak, proszę tutaj – wskazał jej niewygodne, specjalnie dla takich wypadków skonstruowane krzesło: z żebrowanym siedzeniem i guzowatym oparciem; więcej niż kwadrans na takim inkwizytorskim siedzisku człowiek nie wytrzyma. Polina Andriejewna usiadła, jęknęła z cicha, ale na temat zadziwiającego krzesła nic nie powiedziała. Pochwaliła w krótkich słowach wspaniałe ararackie porządki, stateczność i grzeczność mieszkańców, przemysłowe nowinki i wspaniałość budowli – archimandryta wysłuchał tego z zadowoleniem, bo pani Lisycyna, kiedy miała na to ochotę, schlebiać i głaskać z włosem umiała doskonale. Następnie przeszła do sedna sprawy, w imię której zostało ofiarowane pięćset rubli. – Jakaż to dla czcigodnego ojca podpora – święta Pustelnia Wasiliskowa! Ileż to pobożności, iluż to pielgrzymów! – cieszyła się ze szczęścia ludności Nowego Araratu przyjezdna dama. – Mało który klasztor włada takim nieocenionym skarbem. Witalis wykrzywił swe krągłe, niepasujące do długokościstej postaci oblicze. – Nie mogę się z tobą zgodzić, córko moja. To poprzednim przeorom, tym, co byli tu przede mną, Wyspa Rubieżna chleb dawała, a ja, uczciwie mówiąc, mam z nią tylko kłopot. Pielgrzymi teraz do Araratu nie tyle dla Wasiliska przybywają, ile dla wypoczynku duchowego i cielesnego. Przecież teraz mamy tu u nas istny raj! Bez pątników, chwała Bogu, też twardo na nogach stoimy. A od pustelni nic, tylko chwiejność wśród braci i zamęt. Nieraz, proszę mi wierzyć, marzę, żeby wyszedł dekret Synodu: pozamykać wszystkie pustelnie i pokutnictwa zakazać, niech nic nie narusza hierarchii ani porządku. – Przeor ze złością tupnął ciężką nogą, podłoga odpowiedziała mu głucho. – Tyś, córko moja, jak widzę, kobieta mądra, współcześnie myśląca, no to ja z tobą otwarcie, w bawełnę nie owijając. Co to za świętość,